قانون مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی از قوانینی است که به مالیات درآمدهای ناشی از فعالیت های شرکت های حقوقی اعم از عام و خاص می پردازد. کلیه شرکت‌ها، مؤسسات، شعب شرکت‌های خارجی و امثالهم که توسط اداره ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی (و یا تشکیلات قانونی) احراز هویت شده و به لحاظ قانونی ثبت می‌شوند و همچنین شرکت‌های دولت، وزارتخانه‌ها، نهادهای عمومی و… که بر اساس قانون و یا مصوبه، فعالیت می‌کنند و یا اینکه فعالیت آن‌ها منوط به صدور مجوز توسط مراجع قانونی است (مانند اتحادیه‌ها و مجامع صنفی، انجمن‌های حرفه‌ای، احزاب و… به عنوان اشخاص حقوقی تلقی می‌شوند.

ماده 105 قانون مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی :

جمع درآمد شرکت ها و درآمد ناشی از فعالیت های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می شود، پس از وضع زیان های حاصل از منابع غیرمعاف و کسر معافیت های مقرر به نرخ 25% خواهند بود.
این ماده از مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه ای می باشد، مستثنی می باشد.

تبصره 1 :

در مورد اشخاص حقوقی ایرانی غیرتجاری که به منظور تقسیم سود تأسیس نشده اند، در صورتی که دارای فعالیت انتفاعی باشند، از مأخذ کل درآمد مشمول مالیات فعالیت انتفاعی آن ها، مالیات به نرخ مقرر در این ماده وصول می شود.

تبصره 2 :

اشخاص حقوقی خارجی و مؤسسات مقیم خارج از ایران به استثنای مشمولان تبصره (5) ماده (109) و ماده (113) این قانون از مأخذ کل درآمد مشمول مالیاتی که از بهره برداری سرمایه در ایران یا از فعالیت هایی که مستقیماً یا به وسیله نمایندگی از قبیل شعبه، نماینده، کارگزار و امثال آن در ایران انجام می دهند یا از واگذاری امتیازات و سایر حقوق خود، انتقال دانش فنی، دادن تعلیمات، کمک های فنی یا واگذاری فیلم های سینمایی از ایران تحصیل می کنند به نرخ مذکور در این ماده مشمول مالیات خواهند بود.
نمایندگان و اشخاص و مؤسسات مذکور در ایران نسبت به درآمد هایی که به هر عنوان به حساب خود تحصیل می‌کنند، طبق مقررات مربوط به این قانون مشمول مالیات می باشند.

تبصره 3 :

در موقع احتساب مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی اعم از ایرانی یا خارجی، مالیات هایی که قبلاً پرداخت شده است، با رعایت مقررات مربوط از مالیات متعلق کسر خواهد شد.
سپس اضافه پرداختی از این بابت قابل استرداد است.

تبصره 4 :

اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی نسبت به سود سهام یا سهام الشرکه دریافتی از شرکت های سرمایه پذیر، مشمول مالیات دیگری نخواهند بود.

تبصره 5 :

در مواردی که به موجب قوانین مصوب وجوهی تحت عناوین دیگری غیر از مالیات بر درآمد از مأخذ درآمد مشمول مالیات اشخاص قابل وصول باشد، مالیات اشخاص پس از کسر وجوه مزبور به نرخ مقرر مربوط محاسبه خواهد شد.

تبصره 6 :

درآمد مشمول مالیات ابرازی شرکت ها و اتحادیه های تعاونی متعارف و شرکت های تعاونی سهامی عام مشمول 25% تخفیف از نرخ موضوع این ماده می باشد.

تبصره 7 :

به ازای هر ده درصد (10%) افزایش درآمدی ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده، نسبت به درآمد ابرای مشمول مالیات سال گذشته آن ها، یک واحد درصد و حداکثر تا پنج واحد درصد از نرخ های مذکور کاسته می شود.
شرط برخورداری از این تخفیف تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و ارائه اظهارنامه مالیاتی مربوط به سال جاری در مهلت اعلام شده از سوی سازمان امور مالیاتی است.

ماده 106 قانون مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی :

درآمد مشمول مالیات در مورد اشخاص حقوقی (به استثنای درآمد هایی که طبق مقررات این قانون نحوه دیگری برای تشخیص آن مقرر شده است) بر اساس میزان سوددهی فعالیت و مقررات مواد (95)،(94)،(97) این قانون و تبصره آن تعیین می شود.

حل چند نمونه سؤال

مثال 1 :

شرکت نخ ریس (سهامی خاص) تولید کننده انواع نخ در سال 1399 در زمینه تولید انواع نخ فرش ماشینی فعالیت داشته است و سپس در تاریخ مقرر اظهارنامه مالیاتی مربوطه را تسلیم واحد مالیاتی ذی ربط نموده است.
از این بابت مبلغ 400.000.000ريال سود ویژه اعلام کرده است.
مأمورین مالیاتی ذی ربط مبلغ 100.000.000 ريال از هزینه های شرکت را به عنوان هزینه های غیرقابل قبول اعلام نموده و آن ها را نپذیرفته اند.

مطلوب است:

اولاً : محاسبه مالیات طبق اظهارنامه مالیاتی

ثانیاً: محاسبه مالیات طبق برگ تشخیص مالیات

پاسخ :
مالیات طبق اظهارنامه 100.000.000 = 25% × 400.000.000

درآمد مشمول مالیات طبق برگ تشخیص مالیات 500.000.000 = 100.000.000 + 400.000.000

مالیات طبق برگ تشخیص مالیات :

125.000.000 = 25% × 500.000.000

مثال 2 :

چنانچه شرکت نخ ریس (سهامی خاص) در مثال قبل، شرکت تعاوی تولیدی باشد، مطلوب است:

اولاً محاسبه مالیات طبق اظهارنامه مالیاتی

ثانیاً محاسبه مالیات طبق برگ تشخیص مالیات

پاسخ :

مالیات طبق اظهارنامه 75.000.000 = 75% × 25% × 400.000.000

درآمد مشمول مالیات طبق برگ تشخیص مالیات

500.000.000 = 100.000.000 + 400.000.000

مالیات سود ابرازی اظهارنامه

75.000.000 = 75%×25% × 400.000.000

مالیات هزینه های برگشتی

25.000.000 = 25% × 100.000.000

مالیات طبق برگ تشخیص

100.000.000 = 25.000.000 + 75.000.000

مثال 3 :

مؤسسه خیریه امین در سال 1399، در زمینه تهیه جهیزیه برای ایتام فعالیت داشته که از این بابت مبلغ 300.000.000 ريال زیان ویژه طی اظهارنامه مالیاتی ابراز نموده است. لکن مؤسسه فوق در سال مذکور در زمینه خرید و فروش انواع تیرآهن نیز فعالیت داشته که از این بابت مبلغ 150.000.000 ريال سود ویژه کسب نموده است.

مطلوب است محاسبه مالیات طبق اظهارنامه مالیاتی عملکرد سال 1396 (تبصره 1 ماده 105).

پاسخ :
مالیات طبق اظهارنامه مالیاتی عملکرد سال 1396 : 37.500.000 = 25% × 150.000.000

مثال 4 :

شرکت بیتامیز (سهامی خاص) در سال 1399 مبلغ 700.000.000 ريال سود حاصل از فروش انواع میز داشته است. واحد مالیاتی ذیربط ضمن قبول دفاتر آن شرکت مبلغ 500.000.000 ريال از هزینه های شرکت را برگشت نموده است (غیرقابل قبول اعلام نموده است).
مطلوب است درآمد مشمول مالیات سال 1399 شرکت فوق.

پاسخ :
درآمد مشمول مالیات 1.200.000.000 = 500.000.000 + 700.000.000

مثال 5 :

چنانچه شرکت فوق در مثال قبل به جای 700.000.000ريال سود ویژه، 400.000.000 ريال زیان ویژه داشته باشد، درآمد مشمول مالیات شرکت را در سال مزبور محاسبه نمایید.

پاسخ :
درآمد مشمول مالیات 100.000.000 = 500.000.000 + 400.000.000